Polskie prawo rodzinne

Polskie prawo rodzinne to jeden z działów prawa cywilnego, który został uregulowany w ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. „Kodeks rodzinny i opiekuńczy”. Oprócz wspomnianej ustawy prawo rodzinne znajduje swoje odzwierciedlenie w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Traktacie Konstytucyjnym Unii Europejskiej (rozdział II), Kodeksie Cywilnym i licznych ustawach szczegółowych.  Prawo rodzinne jest bardzo specyficznym działem prawa, które reguluje majątkowe i niemajątkowe kwestie pomiędzy krewnymi w tym małżonkami, a także kwestie związane z kuratelą i przysposobieniem.

Prawo rodzinne ma istotne znaczenie w życiu społecznym, odnosi się do kwestii kulturowo-obyczajowej. Z przepisów prawa rodzinnego i opiekuńczego wynika m.in. obowiązek zachowania wierności małżeńskiej, opieki nad potomstwem czy też współdziałania na rzecz rodziny. Ten dział prawa reguluje również kwestie majątkowe, ustalając jaki majątek wchodzi a jaki nie w skład majątku wspólnego małżonków. 

Wśród podstawowych zasad prawa rodzinnego i opiekuńczego wyróżniamy:

– zasadę dobra rodziny oraz dziecka, 

– zasada równouprawnienia kobiet i mężczyzn, 

– zasadę monogamii, 

– zasadę trwałości małżeństwa, 

– zasadę ochrony rodziny przez Państwo.

Sprawy z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego są rozpatrywane przez sądy powszechne. Do najczęstszych spraw należą m.in. sprawa o ustalenie obowiązku alimentacyjnego lub jego wygaśnięcie, sprawa o podwyższenie lub obniżenie alimentów, sprawy rozwodowe (ustanie małżeństwa), sprawy o separację lub jej zniesienie, sprawy o unieważnienie małżeństwa lub ustalenie jego nieistnienia, sprawa o przysposobienie (adopcję),  sprawa o ustalanie ojcostwa lub macierzyństwa, sprawa o ustanowienie kuratora dla nieletnich, sprawy o ustanowienie rozdzielności małżeńskiej.  Część spraw z zakresu prawa rodzinnego musi odbyć się przed sądem dla osiągnięcia zamierzonego rezultatu bez wystąpienia sporu – tak jest w przypadku spraw o adopcję oraz rozwód odbywający się za porozumieniem stron. Część spraw natomiast jest wynikiem sporu pomiędzy krewnymi – do takich spraw zaliczamy sprawy alimentacyjne. Gdy krewni dojdą do porozumienia w kwestii płacenia alimentów nie ma konieczności rozstrzygania sprawy przed sądem. W wielu przypadkach jednak jest to koniecznością. Do najczęstszych spraw rozstrzyganych przez sądy rodzinne są sprawy rozwodowe oraz alimentacyjne. Zgodnie z polskimi przepisami rozwód w Polsce może odbyć się za zgodnym porozumieniem stron (gdy małżonkowie zgodnie oświadczają, że nastąpił trwały rozpad małżeństwa) lub za orzeczeniem winy jednego z małżonków (w sytuacji zdrad, przemocy).  Bardzo często konsekwencją rozpraw rozwodowych są sprawy alimentacyjne, najczęstszą sytuacją jest obowiązek alimentacyjny rodziców względem dzieci, według obowiązującego w Polsce prawa rodzice powinni łożyć na utrzymanie dziecka do momentu jego usamodzielnienia się. Istotnym jest fakt, iż usamodzielnienie się dziecka nie jest równoznaczne z uzyskaniem pełnoletniości. Jeżeli dziecko ukończyło 18 rok życia i nie podejmuje pracy zarobkowej tylko kontynuuje naukę obowiązek alimentacyjny w dalszym ciągu istnieje. Zdarzają się również sytuacje, gdy obowiązek alimentacyjny tyczy się dzieci wobec rodziców, czy też jednego z były małżonków względem drugiego.