Polskie prawo własności intelektualnej
Z pojęciem własności intelektualnej mamy do czynienia w momencie, gdy w wyniku twórczej pracy człowieka powstaje produkt nowatorski, unikatowy oraz przynoszący dużą doniosłość ekonomiczną czy gospodarczą. Wytwór taki zasługuje wówczas na ochronę obejmującą określony zakres i czas w zależności od typu. Własność intelektualna to w szczególności utwory muzyczne, teksty piosenek, znaki towarowe oraz patenty.
Polskie prawo reguluje co do zasady korzystanie z własności intelektualnej. Dobra objęte prawem autorskim chronione są od momentu ich powstania bądź wytworzenia, a rejestracja wymagana jest jedynie w przypadku przedmiotów własności przemysłowej. Umowy międzynarodowe kontrolują te działania w praktycznie wszystkich krajach świata. Jak ta sytuacja wygląda z punktu widzenia obcokrajowca? Kiedy i na jakich zasadach chronione są wytwory obywateli państw obcych? Jakie wiążą się z tym ograniczenia?
Zasady ochrony własności intelektualnej obywateli państw obcych
Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej wszystkie utwory oraz teksty wykonania obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej są chronione polskim prawem autorskim tj. Ustawą z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Przepisy te stosuje się również do ochrony wytworów obcokrajowców, których to ochrona wynika z zakresu opisanego w umowach międzynarodowych, czyli:
– Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych;
– międzynarodowa konwencja o ochronie artystów wykonawców, producentów fonogramów oraz stacji radiowo-telewizyjnych (konwencja rzymska);
– Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (TRIPS).
Ustanawiają one zasady ochrony wytworów własności intelektualnej artystów będących obywatelami państw należących do w/w konwencji. Jedna z podstawowych zasad ochrony to zasada wzajemności – poziom ochrony obywateli państw obcych powinien być na tym samym poziomie co poziom ochrony naszych obywateli w innym kraju. Dla przykładu w przypadku praw majątkowych ochrona w Polsce przysługuje autorowi przez okres 70 lat. Sprawa ta inaczej rozwiązana została w Kanadzie, tam okres ten skrócono do 50 lat. Kanadyjczycy chronią naszą polską literaturę tak jak swoją (czyli przez okres 50 lat), zgodnie z zasadą wzajemności my również chronimy kanadyjską przez okres 50 lat.
Ograniczenia praw autorskich
Obywateli państw obcych dotyczą jednak pewne ograniczenia związane z przynależnością do konkretnej umowy międzynarodowej bądź tych wynikających z przepisów w samej ustawie. Dotyczą one w szczególności zasady terytorialności czyli od miejsca powstania czy publikacji dzieła.
Ochroną prawną własności intelektualnej w Polsce objęte są:
– utwory, w których chociaż jeden z autorów posiada obywatelstwo polskie;
– wytwory obcokrajowca, którego miejsca zamieszkania usytuowane jest na terenie Polski;
– artystyczne wykonania obcokrajowców wykonane w Polsce po raz pierwszy;
– po raz pierwszy udostępnione w Polsce egzemplarze utworów wytworzone przez obywateli państw obcych;
– utwory o publikacji równoczesnej np. publikacja utworu w okresie 30 dni od publikacji w innych państwie;
– utwory opublikowane po raz pierwszy w języku polskim bez względu na miejsce publikacji i obywatelstwo autora.