Prawo autorskie w Polsce

Charakterystykę prawa autorskiego w Polsce należy zacząć od przedstawienia definicji „prawa autorskiego”, przez które rozumiemy zbiór przepisów dotyczących działalności twórczej mającej indywidualny charakter. Kwestie dotyczące praw autorskich zostały uregulowane w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. 

Przedmiotem prawa autorskiego są wszelkiego rodzaju utwory, niezależnie od ich wartości,  przeznaczenia czy sposobu wyrażenia, np. utwory literackie, naukowe, publicystyczne czyli wszelkie utwory wyrażone słownie lub za pomocą znaków graficznych, utwory fotograficzne, lutnicze, plastyczne, wzornicze, muzyczne, słowno-muzyczne, architektoniczne, urbanistyczne, audiowizualne, sceniczne, choreograficzne, itp. Prawem autorskim objęte są również autorskie opracowania cudzych utworów w postaci np. tłumaczeń, programy komputerowe, zbiory czy bazy danych. 

Polskie przepisy prawne gwarantują autorowi utworu uprawnienia osobiste i majątkowe. 

Wśród uprawnień osobistych wyróżniamy:

– prawo do autorstwa utworu, 

– prawo do decydowania o pierwszym upublicznieniu,

– prawo nadzoru nad korzystaniem z utworu, 

– prawo nienaruszalności treści oraz ochronę jego integralności.

Z kolei uprawnienia majątkowe to:

– prawo do korzystania z utworu przez twórcę na wyłączność,

– prawo do rozporządzania utworem poprzez które rozumiemy utrwalanie, wprowadzenie do obrotu, wprowadzenie do pamięci komputera, powielanie, publiczne odtwarzanie, wystawienie, wyświetlanie lub wykonanie, najem, dzierżawę, itp.,

– prawo do wynagrodzenia za korzystanie z twórczości przez osoby trzecie.

Ochrona praw autorskich powstaje z chwilą ich powstania samoczynnie, nie jest konieczna ich certyfikacja. 

Naruszenie prawa autorskiego przez które rozumiemy wykorzystanie bez zgody lub wiedzy autora jego tworu grozi karą grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolności do lat 5. Wśród częstych naruszeń praw autorskich wyróżnia się: opublikowanie cudzego tekstu i opisanie go własnym nazwiskiem lub pominięcie podania autora, wykorzystanie cudzej fotografii i podpisanie siebie jako autora lub pominięcie podania autora, wykorzystanie fragmentów cudzych tekstów w naszych pracach bez podania danych źródłowych (tego typu zabieg jest możliwy pod warunkiem, gdy cudzy tekst jest wyróżniony cudzysłowem oraz właściwie opisany poprzez podanie źródła pochodzenia wraz ze wskazaniem autora), łączenie lub przeróbka cudzych utworów bez zgody autora, przywłaszczanie cudzych rozwiązań technologicznych, zamieszczenie cudzego tekstu bez zgody autora lub bez podania źródła.

Oczywiście prawo do wykorzystania utworu może zostać przeniesione na osobę trzecią, na podstawie stosownej umowy o przeniesieniu praw autorskich lub na podstawie licencji. Przypadki te wiążą się zazwyczaj z koniecznością uiszczenia przez osobę trzecią zapłaty na rzecz autora.  Prawa autorskie mogą być również przeniesione w drodze dziedziczenia. 

Z ochrony autorskiej wyłączone są: akty prawne lub ich urzędowe projekty, urzędowe dokumenty, opisy ochronne lub patentowe.